دانستنی های علمی آموزشی خبری تفریحی

راهنمای خرید گیتار

گیتاریک ساز زهی با شش سیم است که تولید صدا در آن از طریق ارتعاش سیم توسط انگشت یا پیک انجام می‌شود. گیتار دارای سبک‌های مختلفی است که برخی از آن‌ها باید با گیتار مخصوص سبک خود نواخته شوند. گیتار‌ها به دو دسته‌ی اصلی گیتارآکوستیک (بدون برق) و گیتار الکتریک (برقی) تقسیم می‌شوند که هر کدام خود دارای انواع مختلفی هستند. ساختار کلی همه‌ی گیتار‌ها تقریبا شبیه به هم است و هر کدام از آن‌ها تفاوت‌هایی جزئی با یکدیگر دارند. در ادامه نکات کلی و مهم برای خرید گیتار را خواهیم گفت.

برای هر فردی که می‌خواهد به کلاس موسیقی برود پس از انتخاب ساز مورد علاقه و انتخاب یک آموزشگاه موسیقی خوب به این فکر فرو می‌رود که اکنون چه سازی را برای نواختن باید تهیه کنم؟ کدام ساز خوب و با کیفیت است؟ این‌ها سوالاتی است که در ابتدای شروع کلاس موسیقی برای همه پیش می‌آید. یکی از این ساز‌های موسیقی، ساز گیتار است که دارای سبک‌ها و مدل‌های مختلفی است و نوازنده را شدیدا دچار سردر گمی می‌کند که کدام یک از آن‌ها را باید تهیه کند. البته که تهیه یک ساز خوب و با کیفیت در ابتدای کار امری بسیار مهم است؛ زیرا جنس صدای خوب و کیفیت بالای ساز در ایجاد انگیزه به هنرجو تاثیر قابل توجهی دارد. پس در هنگام خرید ساز نهایت دقت و توجه را داشته باشید تا بهترین و مناسب‌ترین ساز را برای خود تهیه کنید. ما در ادامه توصیه‌های مهم در هنگام خرید ساز گیتار را به شما خواهیم گفت.

نکات مهم در هنگام خرید گیتار

• بودجه در دسترس اولین عاملی که باید مورد توجه قرار بگیرد مقدار بودجه‌ای است که برای خرید ساز کنار گذاشته اید. اکثرا بر این باورند که در ابتدای کار باید سازی معمولی و ارزان تهیه کنند؛ ولی باوری غلط است. زیرا نواختن با سازی که کیفیت و جنس مناسبی ندارد انگیزه نوازنده برای ادامه کار را کم می‌کند. پس بهتر است کمی بیشتر هزینه کنید و سازی تهیه کنید که از نواختن آن لذت ببرید.
• جنس چوب به کار گرفته شده در ساز اولین عاملی که در انتخاب و خرید گیتار موثر است جنس صدای گیتار است؛ که یکی از عوامل تاثیر گذار در صدای گیتار جنس چوبی است که گیتار با آن ساخته می‌شود. انتخاب جنس صدا به سلیقه‌ی فرد بستگی دارد و اگر نوازنده قرار است از تکنیک فینگر استایل (استفاده از انگشت برای ضربه زدن) استفاده کند بهتر است جنس چوبی را انتخاب کند که با کمترین ضربه‌ها پاسخی مناسب دریافت کند. در مقابل این چوب‌ها چوب‌هایی هستند که برای اجرا به نیروی بیشتری احتیاج دارند و برای افرادی که از روش پیک استایل (استفاده از پیک برای ضربه زدن) استفاده می‌کنند مناسب است.
• صدا و جنس سیم‌های ساز گیتار دارای ۶ سیم است که با انگشت گذاری روی این شش سیم ۷۲ نت را می‌توان تولید کرد. صدای تمام این نت‌ها باید بدون نویز و شفاف باشد. برای تست سیم‌های گیتار و صدای آن باید به تک تک سیم‌ها ضربه بزنید، هرکدام از این سیم‌ها به تنهایی باید صدای شفاف و بدون گز تولید کنند. همچنین فاصله‌ی سیم‌ها از صفحه نباید خیلی زیاد باشد. بد نیست بدانید که سیم‌های ساز گیتار در دو نوع نایلونی و فلزی وجود دارند که گیتار‌های سیم نایلونی درد کمتری را در انگشتان ایجاد می‌کنند و برای افراد مبتدی بهتر است. گیتار‌های سیم نایلونی در سبک‌های پاپ، فلامنکو و کلاسیک استفاده می‌شود؛ به همین دلیل به این نوع گیتار، گیتار کلاسیک یا فلامنکو (اسپانیش) هم می‌گویند. گیتار‌های با سیم فلزی دارای صدای بلندتر هستند و گیتار‌هایی هستند که در تمامی سبک‌های موسیقی مثل فولک یا همان موسیقی محلی، بلوز، راک، جاز و … قابل استفاده اند. ولی فلزی بودن سیم‌ها گاهی باعث خوردگی و پینه بستن سرانگشتان می‌شود. پس در انتخاب گیتار با سیم نایلونی یا فلزی باید سلیقه خود در نوع صدا و سبک مورد علاقه را در نظر بگیرید.
• توجه به دسته یا گردن گیتار دسته‌ی یک گیتار باید صاف و بدون هیچ ترک، انحراف و تاب خوردگی باشد. شما باید ساز را در زاویه‌های مختلف دید قرار دهید تا مطمئن شوید که دسته ساز کاملا صاف و بدون تاب است. حتی کوچکترین ناصافی را جدی بگیرید، زیرا ناصاف بودن دسته بر صدای گیتار تاثیر منفی می‌گذارد. همچنین پشت دسته گیتار نباید زیاد گرد باشد، زیرا گرد بودن بیش از حد پشت دسته ساز کف دست نوازنده را اذیت می‌کند و نوازنده را در نواختن دچار مشکل می‌کند. علاوه‌بر این‌ها توجه کنید که محل اتصال دسته به بدنه‌ی ساز باید فاقد هرگونه ترک (حتی ترک کوچک) باشد.

• جعبه کلید‌های کوک و گوشی‌ها قسمت ابتدایی دسته که کلید‌های کوک در آن واقع شده اند باید صاف و کاملا صیقل و عاری از هر گونه خوردگی باشند. همچنین برای کنترل گوشی‌های ساز می‌توانید تک تک گوشی‌ها را خیلی کم به راست و چپ بچرخانید و مطمئن شوید که گوشی‌ها لغی نداشته باشند. گوشی‌ها باید محکم و با کیفیت باشند. زیرا این گوشی‌ها به طور مداوم برای کوک کردن ساز در حال چرخش هستند پس باید کیفیت مطلوبی داشته باشند.
• فِرت‌های ساز اگر به دسته‌ی گیتار دقت کنید خط‌هایی عمودی را خواهید دید که وظیفه‌ی تقسیم بندی سیم‌ها به فواصل مساوی را بر عهده دارند. نکته‌ی مهم در مورد فرت‌ها این است که میله‌های عمودی و جدا کننده باید کاملا بر دسته گیتار عمود و خودشان با یکدیگر موازی باشند تا فواصل زمانی نت‌ها رعایت شود. سپس برای کنترل فرت‌های ساز می‌توانید تک تک فرت‌ها را با انگشت بگیرید سپس به سیم‌ها ضربه بزنید، صدای حاصله باید شفاف و بدون گِز باشد.
• تیغه سر دسته یا شیطانک گیتار تیغه یا شیطانک محل عبور سیم‌ها برای رسیدن به کلید‌های کوک است؛ تیغه باید بدون خراش و شکستگی باشد و کاملا به دسته‌ی ساز چسبیده باشد.

منبع:راهنمای خرید گیتار

معرفی ساختمان سنتور

سنتور یک ساز ذوزنقه شکل است که از چوب و فلز ساخته می‌شود. نوازنده سنتور برای نواختن، ضلع بزرگتر ساز را روبروی خود قرار می‌دهد و سر مضراب‌های چوبی را با نمد می‌پوشاند، سپس با مضراب به سیم‌ها ضربه می‌زند تا صدا تولید شود. ساز سنتور از اجزای مختلف با ویژگی‌های خاص تشکیل شده است که در ادامه ابتدا به تاریخچه این ساز و سپس به معرفی تک تک اجزای آن می‌پردازیم.

تاریخچه ساز سنتور

سنتور یک ساز ذوزنقه شکل است که از چوب و فلز ساخته می‌شود. نوازنده سنتور برای نواختن، ضلع بزرگتر ساز را روبروی خود قرار می‌دهد و سر مضراب‌های چوبی را با نمد می‌پوشاند، سپس با مضراب به سیم‌ها ضربه می‌زند تا صدا تولید شود. ساز سنتور از اجزای مختلف با ویژگی‌های خاص تشکیل شده است که در ادامه ابتدا به تاریخچه این ساز و سپس به معرفی تک تک اجزای آن می‌پردازیم.

ساز خوش صدای سنتور یکی از کهن‌ترین و قدیمی‌ترین ساز‌های ایرانی است که قدمت آن به ۵۵۹ پیش از میلاد بازمی گردد و نشانه‌هایی از این ساز بر سنگ ‌تراشی‌های آشور و بابلیان پیدا شده است. شواهد نشان می‌دهد که ایرانی‌ها قبل از ظهور اسلام با این ساز آشنا بودند؛ سپس رفته رفته و با گذر زمان ساز پیشرفت و به کشور‌های دیگر نیز راه پیدا کرد. ابوالحسن علی ابن حسین مسعود، تاریخ نگار نامدار و نویسنده کتاب مروج الذهب در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان نام سنتور (سنطور) را در بین ساز‌های متداول ایرانی آورده است.

ساخت این ساز خوش صدا را به فیلسوف نظریه پرداز و موسیقیدان بزرگ ابونصر فارابی (متوفای ۹۵۰ میلادی) نسبت داده اند. با این حساب این ساز عمری افزون بر هزارسال دارد.

فارابی در کتاب احصاء العلوم در تعریف موسیقی می‌گوید:"علم موسیقی به‌طور کلی، از شناختن انواع الحان و آنچه الحان از آن‌ها تألیف می‌شود بحث می‌کند و روشن می‌سازد که الحان برای چه غرض‌هایی تألیف می‌شوند و چگونه باید تألیف شوند و بر چه حالی باید باشند تا تأثیر آن‌ها بیشتر و دلنشین تر گردد. کتاب موسیقی کبیر شاهکار فارابی در علم موسیقی است که با ترجمه آذرتاش آذرنوش برگردان شده‌است. به گفته دکتر عبدالامیر سلیم این کتاب عظیم‌ترین کار دوره اسلامی در زمینه موسیقی است. کارادیوو بیان می‌دارد که دراویش مولوی نغمه‌ها و نواها و آهنگ‌های باستانی را که با خواندن اشعار مولانا همواره زمزمه می‌کردند و همیشه در زهن داشته‌اند و می‌خوانند همگی منتسب به فارابی است. فارابی در این کتاب سعی کرده‌است که آرای پیشینیان در مورد موسیقی را جمع‌آوری کند. فارابی نخستین کسی است که نام خنیاگر معروف دربار خسرو پرویز را به جای باربد، به صورت درست یعنی فهلبذ ضبط کرده‌است. وی در موسیقی کبیر از دو نوع تنبور بغدادی و خراسانی نیز سخن می‌گوید. او همچنین از ساز شاه رود و شکل آن سخن می‌گوید. فارابی زمانی که شاهرود را توضیح می‌دهد از فاصله پنجم (پرده پنجم) نیز سخن گفته‌است.[۲۳]

انواع ساز سنتور

این ساز در ابعاد و اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود که تفاوت آن‌ها فقط در زیر و بم بودن صدای آن‌ها است. انواع سنتور عبارتند از:

• سنتور مرسوم سل کوک سنتور معمول که برای آموزش هم از آن استفاده می‌شود سنتور سل کوک است که دارای دو ردیف نه تایی خرک در طرفین صفحه است. نت “دو” در آن همصدا با “دو” دیاپازون است.
• سنتور لا کوک این ساز نیز دارای دو ردیف ۹ تایی خرک در طرفین است، ولی ابعاد آن نسبت به ساز سل کوک کمی کوچک‌تر است. این ساز در دسته ساز‌های انتقالی قرار می‌گیرد و نت “دو” در آن همصدا با “ر” دیاپازون است و در هنگام نت نویسی باید برای آن یک پرده پایین‌تر نت نویسی کرد. این ساز برای گروه نوازی‌ها مناسب است.
• سنتور باس سنتور باس دارای یک جعبه صوتی بزرگ‌تر از سنتور معمولی است. سیم‌های سنتور باس دارای روکش فلزی در ضخامت‌های مختلف هستند و از روی هر خرک دو الی سه سیم عبور می‌کند. صدای این ساز یک اکتاو بم‌تر از سنتور معمولی است.
• سنتور کروماتیک این ساز بیشتر برای گروه نوازی‌های بزرگ استفاده می‌شود. ابعاد آن برابر با وسعت سنتور معمولی است، ولی خرک‌های بیشتری برای ایجاد نیم پرده و ربع پرده دارد. نت نویسی سنتور کروماتیک با کلید سل است و ۳۰ خرک بزرگ و کوچک برای ایجاد ۴۱ صدا روی صفحه دارد.
• سنتور کروماتیک بم این ساز با ساختار سنتور کروماتیک یک چهارم درست (شامل ۸ صدا)، از طرف ضلع بزرگ‌تر خرک‌هایی اضافه دارد و این صدا‌ها با کلید فا خط چهارم نت نویسی می‌شوند. این ساز جمعا دارای ۳۵ خرک برای ایجاد ۳۵ صدا است؛ و البته در قسمت صدا‌های بالا چند خرک کمتر دارد.

منبع:معرفی ساز سنتور

اجزای تشکیل دهنده سنتور

همانطور که در مقاله قبلی "راهنمای خرید سنتور" به اجزای تشکیل دهنده سنتور اشاره کردم، در این مقاله نیز قصد داریم که اجزای تشکیل دهنده سنتور را دقیق تر مورد بررسی قرار دهیم. شاید براتون سوال باشه که چرا روی این تایپ مقاله فوکوس زیادی داریم!؟ خب دلیلش اینکه با توجه به وضعیت معیشتی الان کسی نمیخواد کلی هزینه کنه و سنتور خوبی دستش نرسه، یعنی ما فقط داریم گوشزد می کنیم که چه چیزهایی رو در خرید سنتور باید بهشون دقت کرد.

• جعبه صوتی جعبه صوتی از چهار وجه شامل صفحه رو و زیر و کلاف‌های جانبی ساخته شده است. ضلع بزرگتر ذوزنقه معمولا ۹۰ و ضلع کوچک آن حدود ۳۶ سانتی متر است. کلاف‌های جانبی دارای ارتفاع ۶ و قاعده ۲۶ سانتی متر هستند. این ساز را از چوب‌های محکم مانند گردو، آزاد و فوفل ساخته می‌شود و مرغوب‌ترین قسمت چوب را برای صفحه رو انتخاب می‌کنند؛ زیرا بیشترین فشار بر این صفحه وارد می‌شود.
• پل‌ها داخل جعبه ساز بین صفحه رو و زیر پل‌هایی استوانه‌ای شکل به قطر حدود نیم تا یک سانتی‌متر نصب می‌کنند تا فشار وارد بر صفحه رو را تحمل و از نشست صفحه جلوگیری کنند. پل ها علاوه بر آن بر ایجاد تعادل و کیفیت صدای ساز نیز تاثیر می‌گذارند. محل اتصال و نصب این پل‌ها به نسبت موقعیت چوب متفاوت است و جالب است بدانید که در بعضی از سنتور‌ها که جعبه‌ی صوتی بزرگی دارند از پل‌های شانه‌ای استفاده می‌کنند
• خرک روی صفحه‌ی رو قطعه‌های کوچک چوبی و استوانه‌ای به ارتفاع ۲ و قطر یک و نیم سانتی متر نصب شده است. روی خرک شیاری برای نصب مفتول فلزی نصب می‌کنند. مفتول‌ها مانع تماس سیم با چوب و موجب شفاف شدن صدای ساز می‌شوند. سنتور دارای ۱۸ خرک است که ۹ خرک در سمت راست و ۹ خرک در سمت چپ قرار گرفته اند و از روی هر خرک ۴ سیم می‌گذرد که همصدا با هم کوک می‌شوند. بد نیست بدانید که معمولا خرک‌های طرف راست به اندازه ۲ میلی متر کوتاه‌تر از خرک‌های سمت چپ هستند تا سیم‌های طرف چپ بر سیم‌های سمت راست سوار باشند.
• شیطانک شیطانک دو قطعه باریک و چوبی به اندازه طول قاعده ذوزنقه است که در طرفین راست و چپ صفحه‌ی رویی نصب می‌شوند. بر روی سطح رویی شیطانک شیار‌های افقی کم عمقی به فاصله‌ی یک میلی متر و به تعداد سیم‌های سنتور برای عبور هر سیم ایجاد شده‌اند. همچنین در طول شیطانک شیاری وجود دارد که یک مفتول فلزی با قطر یک تا یک و نیم میلی متر از روی آن عبور کرده است.
• سیم گیر به تعداد سیم‌های ساز، ۷۲ مفتول فلزی در ردیف‌های چهارتایی در بدنه کلاف سمت چپ سنتور نصب می‌شود که نیمی از مفتول به داخل کلاف فرو می‌رود و نیمی دیگر به سمت بیرون است و یک سر سیم به آن گره می‌خورد.
• گوشی‌های ساز سنتور، این ساز خوش صدای ایرانی دارای ۷۲ میله از جنس فولاد یا فلزات ضد زنگ است که در بدنه کلاف سمت راست در ردیف‌های چهارتایی نصب می‌شوند. قسمت بیرونی این گوشی‌ها دارای یک سوراخ است که یک سر سیم داخل آن فرو می‌رود و اضافه سیم دور گوشی پیچیده می‌شود.
• سیم‌های ساز این ساز دارای ۷۲ سیم به قطر حدود چهاردهم است که ۳۶ سیم به رنگ زرد و از جنس مس یا برنج هستند و در گروه‌های ۴ تایی روی ۹ خرک سمت راست قرار می‌گیرند. ۳۶ سیم دیگر به رنگ سفید و فلز فنری هستند که در گروه‌های ۴ تایی روی ۹ خرک سمت چپ قرار می‌گیرند.
• مضراب ساز سنتور همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد این ساز به کمک دو مضراب چوبی نواخته می‌شود. مضراب از سه قسمت زیر تشکیل شده است: سر مضراب: محل برخورد مضراب به سیم است که معمولا برای ایجاد یک صدای گرم و لطیف سر آن را با نمد می‌پوشانند. ساقه مضراب: ترکه‌ی باریکی بین حلقه و سر مضراب است. حلقه مضراب: حالت نیم دایره دارد و با انگشت‌های شست و سبابه و میانی دور حلقه را می‌گیرند.
• کلید کوک برای کوک کردن ساز از وسیله T شکل به نام آچار کوک یا کلید کوک استفاده می‌کنند. قسمتی از کلید که در دست قرار می‌گیرد ممکن است از جنس چوب یا پلاستیک باشد و در انتهای قسمت دیگر سوراخ کم عمقی به شکل تراش سر گوشی وجود دارد.
• کوک و وسعت صوتی سنتور سنتور این ساز زهی مضرابی دارای ۲۷ صدا در سه پوزیسیون است که در دستگاه‌های مختلف کوک مخصوص به خود را دارند. وسعت معمول صدای این ساز یک نت بیشتر از سه اکتاو است و اگر از پوزیسیون چهارم استفاده شود این وسعت بیشتر می‌شود.

منبع:معرفی ساز سنتور

صنعت و ساختمان ساز

اگر شما نیزا ز جمله علاقه مندان به تار و سه تار هستید و قصد خرید تار یا خرید سه تار را دارید، پیشنهاد می کنم حتما این مقاله را بخوانید تا با ساختمان این ساز ها آشنا شوید. انتخابی شفاف داشته باشید. تار و سه تار هر دو از دسته سازهای زهی زخمه ای (یا زهی مضرابی) به حساب می‌آیند، با این تفاوت که سه تار با ناخن (انگشت سبابه دست راست) نواخته می‌شود اما تار را بوسیله یک مضراب فلزی که بخش انتهایی آن از موم عسل طبیعی ساخته می‌شود (تا به تناسب راحتی دست نوازنده تغییر شکل دهد) می‌نوازند. هر دوی این سازها به نوعی ریشه در ساز ایرانی و باستانی بربت (که بعدها “عود” اعراب و “لوت” اروپایی‌ها از روی آن ساخته شد) دارند، به این معنا که از یک کاسه تشدید صوت (کاسه رزنانس)، یک دسته (شامل بخشی اصلی و سردسته) و سیم‌هایی که بر روی دسته و کاسه کشیده شده‌اند بعنوان اجزای اصلی تشکیل می‌شوند.

در تار امروزی شاهد شش سیم بصورت جفت هستیم که هر دو سیم مجاور اکثر اوقات مشابه هم کوک می‌شوند، سه تار امروزی نیز چهار سیم دارد. حالت امروزی سه تار را از لحاظ شیوه پرده‌بندی و کوک شبیه به تار می‌دانند، گرچه تعداد پرده‌ها در سه تار ۲۶ (یکی از پرده‌ها زیر شیطانک بسته می‌شود) و در تار ۲۸ تا است. محدوده صوتی ای که بر گستره سیم‌های هر دو ساز قابل اجرا است حدود دو و نیم اکتاو است. جالب است بدانید که در گذشته این باور وجود داشته که صداهای بیش از حد زیر یا بم، با طبع انسان در تضاد است و باعث ایجاد تشویش و اضطراب یا خستگی و افسردگی می‌شود، و محدوده صوتی سازهای تار و سه تار را بر همین اساس در یک رنج سه اکتاوی (حدوداً رنج صدای انسان‌ها) که مطبوع تلقی می‌شده تنظیم کرده‌اند. استاد محمدرضا لطفی ساز تار را از نظر وسعت و بیان شایسته برای اجرای موسیقی ایرانی از همه سازها کامل‌تر می‌داند و بدنبال آن به سه تار بعنوان کامل‌ترین ساز ایرانی بعد از تار اشاره می‌کند.

تفاوت‌های ساختاری تار و سه تار باعث اختلاف در شکل و ابعاد و به تبع آن، تفاوت در صدای این دو ساز می‌شود. نخستین تفاوتی که به چشم می‌آید، شکل و اندازه کاسه است. کاسه تار دو بخش شبیه به دو دل روبروی هم دارد که سطح رویی‌ آن باز است و بر رویش پوست کشیده می‌شود. بخش بزرگ‌تر را “کاسه” و بخش کوچک‌تر را “نقاره” می‌نامند. در مقابل، کاسه گلابی‌شکل سه تار فقط یک بخش دارد (تماماً از جنس چوب، پوستی بر روی آن کشیده نشده است) و کوچکی آن باعث ظرافت و سبک‌تر بودن سه تار نسبت به تار می‌شود. دسته تار نیز نسبت به دسته سه تار قدری پهن‌تر است. در بالای دسته تار جعبه گوشی وجود دارد که گوشی‌های نسبتاً بزرگ جهت کوک کردن سیم‌ها در آن قرار دارند، اما سه تار فاقد جعبه گوشی است و گوشی‌های چهارگانه آن، در انتهای دسته به خود آن متصل هستند. مجموعه این تفاوت‌ها باعث می‌شود تار نسبت به سه تار سنگین‌تر باشد و صدایی حجیم‌تر و طنینی بم‌تر داشته باشد.

منبع:تار یا سه تار