صنعت و ساختمان ساز
اگر شما نیزا ز جمله علاقه مندان به تار و سه تار هستید و قصد خرید تار یا خرید سه تار را دارید، پیشنهاد می کنم حتما این مقاله را بخوانید تا با ساختمان این ساز ها آشنا شوید. انتخابی شفاف داشته باشید. تار و سه تار هر دو از دسته سازهای زهی زخمه ای (یا زهی مضرابی) به حساب می‌آیند، با این تفاوت که سه تار با ناخن (انگشت سبابه دست راست) نواخته میشود اما تار را بوسیله یک مضراب فلزی که بخش انتهایی آن از موم عسل طبیعی ساخته میشود (تا به تناسب راحتی دست نوازنده تغییر شکل دهد) می‌نوازند. هر دوی این سازها به نوعی ریشه در ساز ایرانی و باستانی بربت (که بعدها “عود” اعراب و “لوت” اروپایی‌ها از روی آن ساخته شد) دارند، به این معنا که از یک کاسه تشدید صوت (کاسه رزنانس)، یک دسته (شامل بخشی اصلی و سردسته) و سیم‌هایی که بر روی دسته و کاسه کشیده شده‌اند بعنوان اجزای اصلی تشکیل می‌شوند.
در تار امروزی شاهد شش سیم بصورت جفت هستیم که هر دو سیم مجاور اکثر اوقات مشابه هم کوک می‌شوند، سه تار امروزی نیز چهار سیم دارد. حالت امروزی سه تار را از لحاظ شیوه پرده‌بندی و کوک شبیه به تار می‌دانند، گرچه تعداد پرده‌ها در سه تار ۲۶ (یکی از پرده‌ها زیر شیطانک بسته میشود) و در تار ۲۸ تا است. محدوده صوتی ای که بر گستره سیم‌های هر دو ساز قابل اجرا است حدود دو و نیم اکتاو است. جالب است بدانید که در گذشته این باور وجود داشته که صداهای بیش از حد زیر یا بم، با طبع انسان در تضاد است و باعث ایجاد تشویش و اضطراب یا خستگی و افسردگی میشود، و محدوده صوتی سازهای تار و سه تار را بر همین اساس در یک رنج سه اکتاوی (حدوداً رنج صدای انسان‌ها) که مطبوع تلقی می‌شده تنظیم کرده‌اند. استاد محمدرضا لطفی ساز تار را از نظر وسعت و بیان شایسته برای اجرای موسیقی ایرانی از همه سازها کامل‌تر می‌داند و بدنبال آن به سه تار بعنوان کامل‌ترین ساز ایرانی بعد از تار اشاره میکند.
تفاوت‌های ساختاری تار و سه تار باعث اختلاف در شکل و ابعاد و به تبع آن، تفاوت در صدای این دو ساز میشود. نخستین تفاوتی که به چشم می‌آید، شکل و اندازه کاسه است. کاسه تار دو بخش شبیه به دو دل روبروی هم دارد که سطح رویی آن باز است و بر رویش پوست کشیده میشود. بخش بزرگ‌تر را “کاسه” و بخش کوچک‌تر را “نقاره” می‌نامند. در مقابل، کاسه گلابی‌شکل سه تار فقط یک بخش دارد (تماماً از جنس چوب، پوستی بر روی آن کشیده نشده است) و کوچکی آن باعث ظرافت و سبک‌تر بودن سه تار نسبت به تار میشود. دسته تار نیز نسبت به دسته سه تار قدری پهن‌تر است. در بالای دسته تار جعبه گوشی وجود دارد که گوشی‌های نسبتاً بزرگ جهت کوک کردن سیم‌ها در آن قرار دارند، اما سه تار فاقد جعبه گوشی است و گوشی‌های چهارگانه آن، در انتهای دسته به خود آن متصل هستند. مجموعه این تفاوت‌ها باعث میشود تار نسبت به سه تار سنگین‌تر باشد و صدایی حجیم‌تر و طنینی بم‌تر داشته باشد.
منبع:تار یا سه تار
